Vrijheid van meningsuiting in de uitverkoop

“More speech, and fewer mistakes”, met deze woorden kondigde Mark Zuckerberg afgelopen week de nieuwe moderatierichtlijnen voor Meta aan. Een noodzakelijke aanpassing, aldus Zuckerberg, omdat het huidige systeem te veel onschuldige content zou censureren en dat frustreert een basisbeginsel van Meta, namelijk vrijheid van meningsuiting. Het besluit kwam daags na zijn bezoek aan Trump. En daardoor heeft deze koerswijziging niets van daadkrachtig leiderschap en alles van een bangelijke knieval. Met mogelijk grote, ernstige gevolgen.

Het nieuwe modereren op Meta

Er gaan een aantal grote veranderingen plaatsvinden op Meta. De eerste is het systeem waarmee content wordt gemodereerd. Nu maakt Meta gebruik van een externe partij, die werkt als ‘fact checker’. Zij waren bevoegd om berichten, die feitelijke onjuistheden vermelden, te voorzien van aanvullende uitleg of te beperken in de verspreiding. Daar komt Mark Zuckerberg nu op terug. Want: in de Verenigde Staten mag iedereen uiten wat hij of zij wil, ook als dat vooroordelen of extreme perspectieven zijn. Opvallend is dat hij hierbij expliciet benoemt dat de huidige vorm van modereren met name politieke toespraken en debatten benadeelt.

De tweede verandering in de moderatie is dat Meta de verantwoordelijkheid van het modereren, ofwel het controleren of content voldoet aan bepaalde standaarden of voorschriften, neerlegt bij de gebruikers van het platform. Community Notes is de naam van het programma, waarbij deelnemers met verschillende perspectieven beoordelen of content moet worden voorzien van extra informatie of niet. Door mensen met uiteenlopende meningen hierbij te betrekken wordt het systeem transparanter en minder gevoelig voor bias, aldus Zuckerberg. Voor het “bewezen succes” van dit nieuwe systeem, verwijst Zuckerberg naar het platform X. Dat is op zijn minst opmerkelijk. Alsof hij niet op de hoogte is van de wanorde op het voormalige Twitter, dat sinds de overname van Musk een geschatte 50 tot 70% van z’n waarde verloor omdat gebruikers en adverteerders zich massaal terugtrokken vanwege deze chaos en radicalisering.

Een derde verandering die ik wil uitlichten, is dat Meta ook de regels rondom contentmoderatie versoepelt, met name op het gebied van politieke discussies en debatten. In de praktijk betekent dit het verminderen van overmatige censuur, bijvoorbeeld op onderwerpen zoals immigratie en genderidentiteit. En laten dat nou precies de onderwerpen zijn waar Trump én zijn vriend Musk nogal uitgesproken over zijn. Denk maar aan de immigrantenuitspraak van Trump “they are eating the cats and dogs” of de uitleg van Musk over zijn eigen transgender dochter “My son Xavier is dead, killed by the woke mind virus”.

De gevaarlijke gevolgen van onwaarheden

Als belangrijke reden voor de versoepelingen geeft Mark Zuckerberg aan dat 1% van de berichten onjuist in de ‘Facebook jail’ belandt – en dat vindt hij teveel. Dat aantal moet omlaag met de nieuwe vorm van moderatie. Dat met dit nieuwe systeem ook meer onwaarheden worden verspreid is een offer dat moet worden gebracht omwille van de vrijheid van meningsuiting, aldus Zuckerberg. Daarmee gaat Zuckerberg voorbij aan het risico van het verkondigen van onwaarheden. Dat kan namelijk voor gevaarlijke situaties zorgen. Neem bijvoorbeeld de berichten rond de jongen die in juli drie meisjes doodstak bij een dansles in de Engelse plaats Southport. Al snel ging het gerucht rond dat de dader een islamitische asielzoeker was die illegaal het land in was gekomen. Het leidde tot rellen van extreemrechtse groepen door het hele Verenigd Koninkrijk. Terwijl politie en politici opriepen tot kalmte, kon de radicaal rechtse partijleider Nigel Farage straffeloos in een video op X beweren dat ‘de waarheid wordt verborgen’. Elon Musk deed daar persoonlijk nog een schepje bovenop met het bericht dat ‘een burgeroorlog onvermijdelijk is’. Er braken tientallen rellen uit, waarbij moskeeën werden aangevallen, honderden winkels werden geplunderd en 130 agenten gewond raakten. Allemaal als reactie op… onwaarheden. Als ik denk aan het ontmantelde moderatiesysteem van X dan heb ik er weinig vertrouwen in dat Meta nu de goede kant op beweegt.

De ogen gericht op Europa

Ik hoop dat Europa in deze kwestie z’n tanden laat zien en deze aanpassing van Meta niet accepteert. In 2023 is de Europese Commissie al een formeel onderzoek gestart naar het verspreiden van desinformatie op X. Het platform zou onder andere artikel 10 van de Rechten van de Mens overtreden. Ook vrijheid van meningsuiting is gebonden aan regels. Je geniet van deze vrijheid, zolang je niemand opzettelijk beledigt op basis van ras, religie, overtuiging, beperking of seksuele geaardheid. Ook mag je geen haat of geweld tegen anderen aanmoedigen. Het behoeft weinig uitleg dat deze regels op X met voeten worden getreden. Het Europese onderzoek loopt nog. Maar wat als Europa X veroordeelt en Meta straks hetzelfde lot wacht? Wat als X, Facebook en Instagram in Europa worden verboden omdat ze zich niet houden aan artikel 10 van de Rechten van de Mens? Dat gaat deze platformen een enorme klap geven. Ik vermoed dat de aandeelhouders van Meta niet blij zullen zijn met het verlies van zoveel gebruikers en adverteerders. Zo’n verbod kan echter ook een gunstig effect hebben. Ik verwacht dat er dan alternatieve Europese social media platformen opkomen die zich wel aan de regelgeving houden. Kijk maar naar de invoering van de AVG GDPR richtlijnen. Hier zijn genoeg privacy-vriendelijke alternatieven voor GA4 uit ontstaan.

Stop de uitverkoop, pak die kans

Het kan echt anders. Dus: kom op Europa! Het besluit van Zuckerberg is geen bedreiging, maar een kans. Een kans om ons los te maken van Amerikaanse tech giganten, die provocaties en onwaarheden willens en wetens alle ruimte geven – met alle gevolgen van dien. Ik heb als eigenaar van een online marketingbureau veel te verliezen bij het verbieden van de Amerikaanse social platformen. Eerder hebben we X al in de ban gedaan. Maar dat valt in het niet bij het morele verlies als we onze vrijheid van meningsuiting zo in de uitverkoop zetten en daarmee mogelijk veel onveiligheid riskeren.

Bronnen:
Meta https://about.fb.com/news/2025/01/meta-more-speech-fewer-mistakes/